Pensioen moet worden aangemerkt als een periodieke uitkering ter vervanging van arbeidsinkomsten, verkregen ingevolge de deelneming in een pensioenregeling. Van aanspraak op pensioenrechten als gevolg van deelneming in een pensioenregeling moet chronologisch worden onderscheiden het pensioenaanbod. De verplichting tot uitkering van pensioen is in beginsel niet aan te merken als een verplichting van de werkgever zelf, maar als een verplichting van de pensioenuitvoerder. De rechtsgrond voor aanspraak op pensioen is de deelneming door de werknemer in de pensioenregeling van die pensioenuitvoerder. De werknemer krijgt evenwel pas toegang tot de pensioenregeling door het pensioenaanbod van de werkgever. Het pensioenaanbod op zichzelf strekt niet tot het belonen van de werknemer op een pensioenaanspraak maar uitsluitend tot het deelnemen van de werknemer in de pensioenregeling. Wanneer de werkgever aan zijn bijdrageverplichtingen jegens het pensioenfonds heeft voldaan, kan hij niet aansprakelijk worden gesteld voor tekortkomingen van het fonds met betrekking tot de betaling van pensioenen. De werkgever kan alleen dan nog jegens de werknemer aansprakelijk zijn voor tekorten van het fonds, indien dat tussen de werkgever en het fonds of tussen de werkgever en de werknemer met zoveel woorden is overeengekomen.

Wet- en regelgeving

Het pensioenrecht wordt beheerst door Europese en nationale regelgeving. Deze regelgeving regelt onder andere aan welke voorwaarden moet zijn voldaan om voor pensioen in aanmerking te komen, regelt het toezicht op de pensioenuitvoerders, beperkt pensioenuitvoerders in de mate waarin zij pensioengelden mogen beheren en pensioenrechten kunnen uitkeren en voorziet in maatregelen ter voorkoming voor zover mogelijk van pensioenbreuken. Een wezenlijke begrenzing aan de mate van opbouw en uitkering van pensioenrechten is aangebracht door fiscale regelgeving.

• Pensioenwet (PW)
• Wet verplichte deelneming bpf 2000
• Wet pensioenverevening bij echtscheiding
• Wet toezicht verzekeringsbedrijf (wtv)
• Burgerlijk Wetboek, art. 6:258, 7:613
• Wet OR
• Fiscale wetgeving
• AWGB en WGB
• Europese regels
• Jurisprudentie

In de Pensioenwet zijn in het bijzonder regels opgenomen die:

• bepalen onder welke omstandigheden sprake is van een pensioenaanbod
• de afkoop van pensioenrechten verbieden
• rechten toekennen met betrekking tot de waardeoverdracht bij opvolging van werkgever
• de medezeggenschap voorschrijven met betrekking tot het beleid van de pensioenuitvoerder
• een minimale deskundigheid verlangen betreffende de deskundigheid van de bestuursleden van de pensioenuitvoerders
• de wijze waarop pensioenfondsen moeten worden gefinancierd reguleren
• de minimale informatieverplichtingen van de pensioenuitvoerder voorschrijven.

Werkgeversaansprakelijkheid

De werkgever die ondanks een pensioenaanbod heeft verzuimd zich adequaat hiervoor te verzekeren is krachtens de algemene regels van het verbintenissenrecht aansprakelijk voor de gevolgen die uit dit verzuim voortvloeien. Let op dat de wettelijke verjaringstermijnen van toepassing zijn. Let op dat werkgevers nogal eens geneigd zijn een (eenzijdige) wijziging van pensioenvoorwaarden als een voldongen feit te presenteren. Zo'n werkgever loopt het risico dat de werknemer achteraf stelt niet met een dergelijke wijziging te hebben ingestemd. Hetzelfde geldt als achteraf blijkt dat verzuimd is de instemming van de echtgenote te vragen. Het beroep van de werknemer op onthouding van zijn instemming tot wijziging is gebonden aan de algemeen wettelijke verjaringstermijnen. De vraag is wanneer de werknemer met zijn vordering geacht kan worden bekend te zijn geworden: vanaf datum pensioen of vanaf de dag waarop hij zijn (jaarlijkse) pensioenbrief heeft ontvangen.