Werknemer soms aansprakelijk voor schade werkgever: de wettelijke criteria

"In het arbeidsrecht lijkt het er sterk op dat ik als werkgever voor het minste en geringste moet opdraaien voor de schade die mijn werknemers tijdens hun werk lijden. Maar hoe zit dat omgekeerd? Wat als mijn werknemers schade veroorzaken aan mijn bedrijfseigendommen, zoals aan de bedrijfsauto? Of de verkeersboetes die zij oplopen? En hoe zit het bijvoorbeeld als het geld verdwijnt dat een van mijn werknemers voor mij beheert? Ik heb gehoord dat het niet eenvoudig is mijn werknemers voor dergelijke schade aansprakelijk te houden. Kan ik desalniettemin zulke schade op mijn beurt zondermeer op hen verhalen? Wat is daarvoor nodig?"

De wetgever heeft de mogelijkheden begrensd om als werkgever werknemers voor de door hen veroorzaakte schade aansprakelijk te kunnen houden. Die begrenzing ligt vast in art. 7:661 BW: "De werknemer die bij de uitvoering van de overeenkomst schade toebrengt aan de werkgever of aan een derde jegens wie de werkgever tot vergoeding van die schade is gehouden, is te dier zake niet jegens de werkgever aansprakelijk, tenzij de schade een gevolg is van zijn opzet of bewuste roekeloosheid." Het is dus opzet of bewuste roekeloosheid die de werknemer aantoonbaar moet hebben gebracht tot het veroorzaken van de schade aan je bedrijfseigendommen.

Voorbeelden van aansprakelijke werknemers

De gepubliceerde rechtspraak vertoont over de afgelopen jaren een kleurrijk beeld over de beperkte mogelijkheden om als werkgever de werknemer aansprakelijk te houden. Gerechtelijk afgewezen zijn bijvoorbeeld de vordering op de werknemer die met de heftruck onder meer de voorgevel van een magazijn had vernield, de vordering op de werknemer die een laptopcomputer onbeheerd in zijn auto had achtergelaten, de vordering op de werknemer die op een parkeerterrein een doos fuji films had achtergelaten, de vordering op de werknemer die aanzienlijke kastekorten niet kon verklaren en de vordering op de werknemer die niet winstgevende transacties had afgesloten.

Opzet of bewuste roekeloosheid bij werknemersaansprakelijkheid

Rechters nemen dus niet zonder slag of stoot aan dat door werknemers veroorzaakte schade is veroorzaakt als gevolg van opzet of bewuste roekeloosheid. Bij de beantwoording van de vraag of sprake was van opzet of bewuste roekeloosheid nemen rechters, ingefluisterd door de Hoge Raad, steevast mee "het ervaringsfeit dat de dagelijkse omgang met dergelijke zaken de gebruiker daarvan licht ertoe zal bewegen niet steeds alle voorzichtigheid in acht te nemen die ter voorkoming van ongevallen geraden is". Deze geleerd klinkende zin is de juridische vertaling van de volkswijsheid dat een ongeluk in een klein hoekje zit. Er moet met andere woorden meer aan de hand zijn dan een ongeluk dat door lichtvaardige onvoorzichtigheid of onoplettendheid is veroorzaakt.

Schade door misdrijf werknemer

Van bewuste roekeloosheid is in de definitie van de Hoge Raad pas sprake als de dader zich aantoonbaar "tijdens het verrichten van zijn onmiddellijk aan het ongeval voorafgaande gedraging, van het roekeloze karakter van zijn gedraging daadwerkelijk bewust is geweest". Opzet of bewuste roekeloosheid wordt bijvoorbeeld aangenomen als de schade is ontstaan terwijl de werknemer onder invloed van te veel alcohol verkeerde. Het besturen van een motorvoertuig met meer dan de toegestane hoeveelheid alcohol is een voorbeeld van een misdrijf. Bij een veroordeling wegens een misdrijf staat juridisch vast dat het feit waarvoor de werknemer is veroordeeld door zijn opzet of bewuste roekeloosheid heeft plaatsgevonden.

Aansprakelijkheid als bestuurder van een rechtspersoon

Onder art. 2:9 BW is opgenomen dat de bestuurder tegenover de rechtspersoon bij wie hij in dienst is, gehouden is zijn taak naar behoren te vervullen. Dit betreft een inspanningsverplichting. Jegens de werkgever is de bestuurder met name aansprakelijk wanneer de schade het gevolg is van zijn opzet of bewuste roekeloosheid of als hem een “ernstig verwijt” kan worden gemaakt.

Lees ook: Dit zijn de vormen van bestuurdersaansprakelijkheid

Aansprakelijkheid werknemer bij verkeersongeval

Als een misdrijf bij een verkeersongeval een rol heeft gespeeld, kan dat vrij eenvoudig worden aangetoond. Als een veroordelend (openbaar) strafvonnis is uitgesproken of een proces-verbaal is opgemaakt, kun je proberen hiervan een afschrift te bemachtigen via de griffie van de Rechtbank. Deze dienen te worden verstrekt als aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Onder andere dien je bij de verkrijging ervan een rechtstreeks belang te hebben. Processen-verbaal van aanrijding kunnen rechtstreeks aan belanghebbenden worden verstrekt via de Stichting Processen-Verbaal (zie: www.stichtingpv.nl).

Aansprakelijkheid werknemer bij autoschade

Als een werknemer schade veroorzaakt aan de lease-auto die hem door jou als werkgever ter beschikking is gesteld dan zal hij die schade doorgaans niet hoeven te vergoeden als die schade is ontstaan tijdens het uitvoeren van zijn werkzaamheden. Als een werknemer tijdens het verrichten van zijn werkzaamheden gebruik maakt van zijn eigen auto en hij daarmee schade oploopt, dien je de werknemer zelfs daarvoor schadeloos te stellen. Dat is in 1992 door de Hoge Raad uitgemaakt. In die zaak ging het om een werknemer die in opdracht van zijn werkgever met zijn eigen auto een pakje wegbracht. Terwijl hij die opdracht uitvoerde.

Aansprakelijkheid werknemer voor verkeersboetes

Uit dit stelsel vloeit voort dat je boetes voor verkeersovertredingen die tijdens het verrichten van de werkzaamheden zijn begaan in beginsel evenmin bij de betrokken werknemer kunt terughalen. Op het gebruikelijke beding in autoregelingen dat bekeuringen voor rekening van de betrokken werknemer komen, kun je dan geen rechtsgeldig beroep doen. Dat is pas anders als de werknemer de bekeuring heeft opgelopen buiten werktijd of als die bekeuring is ontstaan als gevolg van zijn opzet of bewuste roekeloosheid. Opzet of bewuste roekeloosheid wordt bij bekeuringen wegens verkeersovertredingen echter niet snel aangenomen. Anders dan bij misdrijven kan een boete wegens een verkeersovertreding namelijk ook worden opgelegd zonder dat aangetoond hoeft te worden dat die opzettelijk is begaan. Van snelheids- en parkeerovertredingen nemen rechters snel aan dat deze zijn begaan door lichtvaardige onvoorzichtigheid of onoplettendheid.

Naar aanleiding van vragen die door de belastingdienst in het kader van de heffingen loonbelasting waren opgeworpen, heeft de Hoge Raad zich in 2001 over dit vraagstuk uitgesproken. De betrokken werkgever hield zich bezig met distributie, overslag en expeditie. Het bedrijf had ongeveer 100 vrachtauto's op de weg. Met elke vrachtwagen werd jaarlijks meer dan 100.000 kilometer gereden. De chauffeurs van deze vrachtauto's liepen regelmatig boetes op, ondermeer wegens snelheidsovertredingen. De werkgever poogde het bedrag van deze boetes op zijn werknemers te verhalen. Dat mislukte. Onder verwijzing naar art. 7:661 BW oordeelde de Hoge Raad dat de werkgever zelf de schade dient te dragen van de schade die aan hem of aan derden door de schuld van de werknemer is toegebracht bij de uitvoering van het arbeidscontract, "derhalve ook de door de werknemer veroorzaakte verkeersboetes".

In 2008 heeft de Hoge Raad deze uitspraak genuanceerd: "Een wettelijke grondslag voor verhaal op de werkgever van die, in het arrest HR van 3 januari 2001 buiten beschouwing gebleven, boetes ontbreekt, met dien verstande dat niet valt uit te sluiten dat de werkgever onder bijzondere omstandigheden op grond van art. 7:611 BW gehouden is een boete voor zijn rekening te nemen, bijvoorbeeld indien hij het begaan van de desbetreffende overtreding heeft bevorderd." Tegenwoordig is de Hoge Raad derhalve van oordeel dat werkgevers aan hen opgelegde verkeersboetes wél op hun werknemers mogen verhalen als die verkeersovertredingen door hun werknemers zijn begaan en de werkgever het ontstaan van die overtredingen niet heeft bevorderd.

Schadevergoeding bij verzekeringsdekking werknemer

Als werkgever heb je voor een beperkt aantal gevallen een ontsnappingsmogelijkheid. In lid 2 van het geciteerde art. 7:661 BW heeft onze wetgever namelijk bepaald dat afwijking ervan ten nadele van de werknemer "slechts" mogelijk is "bij schriftelijke overeenkomst en slechts voor zover de werknemer te dier zake verzekerd is". Met name bij het laten gebruiken van de eigen auto van de werknemer ten behoeve van het uitvoeren van de overeengekomen werkzaamheden is het verstandig een kilometervergoeding te verstrekken waarin een vergoeding voor een autoverzekering inclusief volledige cascodekking meebegrepen is en dit met zoveel woorden in de arbeidscontract vast te leggen. Verkeersboetes kun je er echter niet mee afdekken, eenvoudigweg omdat deze niet verzekerbaar zijn.

Wanprestatie werknemer

Schadevergoeding kun je dus slechts bij hoge uitzondering van werknemers vorderen als zij die schade veroorzaken bij het uitvoeren van de met hen overeengekomen werkzaamheden. Schade die door werknemers wordt veroorzaakt omdat zij opzegtermijnen of toezeggingen niet nakomen, komen daarentegen wel vrij eenvoudig voor vergoeding in aanmerking. Denk bijvoorbeeld aan de werknemer die zich van de ene op de andere dag niet meer laat zien. Of aan de werknemer die zijn toezegging een lopend project te zullen voltooien niet nakomt.

Schadevergoeding bij wanprestatie werknemer

De werknemer die opzettelijk of door zijn schuld aanleiding heeft gegeven voor zijn ontslag op staande voet of ontbinding wegens een dringende reden kan eveneens worden verplicht schadevergoeding te betalen. De schade wordt in zulke gevallen bijna altijd gelijk gesteld aan het salaris dat de werknemer zou hebben ontvangen als hij de voor hem geldende opzegtermijn in acht had genomen. Ook is een geval bekend waarbij de schadevordering van de werkgever is toegewezen omdat de in dienst getreden werknemer om verwijtbare persoonlijke redenen niet op zijn eerste werkdag kwam opdagen. De schade bestond in dat geval uit de kosten van een medische keuring en die van een psychologische toelatingstest.

Praktische tips voor aansprakelijk stellen werknemer

• Probeer bij een ongeluk dat door de werknemer tijdens het verrichten van zijn werkzaamheden is veroorzaakt uit te vinden of dat ongeluk door zijn opzet of bewuste roekeloosheid is ontstaan. Vraag zomogelijk de politie om een proces-verbaal op te maken.
• Vorder op grond van wanprestatie en wegens het niet in acht hebben kunnen nemen van de opzegtermijn schadevergoeding van de werknemer die opzettelijk of door zijn schuld aanleiding heeft gegeven voor zijn ontslag op staande voet of ontbinding wegens dringende reden.

Zie ook ons aanbod: Iemand aansprakelijk stellen

Meer weten over werknemersaansprakelijkheid?

De gespecialiseerde arbeidsrechtadvocaten van Swart Legal hebben uitgebreide kennis en ervaring met werknemersaansprakelijkheid. Zie ook onze pagina over: aansprakelijkheid, en: Zo vind je de beste arbeidsrechtadvocaat! Informeer naar onze aanpak in jouw situatie. Zie voor meer informatie ons aanbod: Iemand aansprakelijk stellen. Of bel 085 - 020 10 10 en vraag naar arbeidsrechtadvocaat mr. Marco Swart.